Umiarkowana, regularna aktywność fizyczna bez wątpienia wpływa korzystnie na nasze zdrowie oraz samopoczucie i jest jednym z podstawowych elementów profilaktyki zdrowotnej. Niestety im większe obciążenie fizyczne i psychiczne, tym jednocześnie większe prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowości pracy organizmu, m.in. dysbiozy jelitowej, chorób układu oddechowego i pokarmowego. Warto wiedzieć, że zjawisko to może zostać zminimalizowane poprzez odpowiednią suplementację probiotykami.
Jedno z głównych zaleceń dla osób dbających o zdrowie to właśnie regularna aktywność fizyczna. Oczywiście regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny ma udowodniony, korzystny wpływ na wiele układów organizmu, m.in. obwodowy układ nerwowy, układ hormonalny (regulacja poziomu hormonów we krwi), a także układ pokarmowy (prawidłowe ukrwienie błony śluzowej i mięśniowej żołądka oraz jelit). Dowiedziono także, że ćwiczenia o umiarkowanym natężeniu wpływają na bardziej efektywne wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, przyczyniając się jednocześnie do lepszego wchłaniania i przyswajania niezbędnych substancji odżywczych i elektrolitów.
Istnieją także doniesienia, że umiarkowana aktywność fizyczna w połączeniu z prawidłowym sposobem żywienia może zmniejszać ryzyko wystąpienia kamicy żółciowej, choroby uchyłkowej jelita grubego (szerokie spektrum objawów chorobowych związanych z obecnością w jelicie od jednego do kilkuset uchyłków) czy raka jelita grubego.
Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że sport to nie tylko samo zdrowie. Osoby doświadczające długotrwałego nadmiernego wysiłku, w tym sportowcy (zwłaszcza zawodowi), mogą być narażone na liczne zaburzenia spowodowane nadmiernym i niedostosowanym do możliwości regeneracyjnych organizmu obciążeniem treningowym. Zbyt intensywne ćwiczenia, częste podróże, niedostateczny wypoczynek, zbyt krótkie odstępy pomiędzy poszczególnymi jednostkami treningowymi i nieprawidłowy sposób żywienia to czynniki zaburzające homeostazę organizmu. Destrukcyjny wpływ na organizm ma również stres towarzyszący rywalizacji. Warto zauważyć, że wszystkie wymienione czynniki towarzyszyć mogą także niemal każdemu człowiekowi. Jest to ściśle związane z tempem współczesnego życia i wynikającego z niego, permanentnego obciążenia psychofizycznego.
Niekorzystne zmiany w organizmie po intensywnym wysiłku
Bezpośrednio po intensywnym treningu istotnie wzrasta m.in. ryzyko infekcji, w szczególności infekcji górnych dróg oddechowych, co związane jest ze zmniejszeniem odporności na bakterie i wirusy. Obniżona odporność jest coraz większym problemem wśród sportowców niemal wszystkich dyscyplin, co nierzadko zaburza procesy regeneracyjne organizmu, a także wyklucza zawodnika z treningów oraz zawodów.
Najbardziej prawdopodobne przyczyny upośledzonej aktywności immunologicznej to zwiększone stężenie dwóch hormonów, kortyzolu i katecholaminy, wytwarzanych podczas energicznych ćwiczeń. Ponadto w miarę wydłużenia czasu i zwiększenia intensywności ćwiczeń, zwiększa się także ryzyko występowania zaburzeń mikrobioty jelitowej, która stanowi kluczowy element jednej z czterech warstw bariery jelitowej.
Na barierę jelitową składa się mikrobiom jelitowy, ochronna warstwa śluzu, nabłonek jelitowy oraz komórki układu krwionośnego, chłonnego, immunologicznego i nerwowego. Współdziałanie wszystkich tych elementów zapewnia odpowiednią, selektywną zdolność do absorpcji i wydzielania określonych substancji, przy jednoczesnym ograniczeniu wnikania do organizmu substancji potencjalnie szkodliwych i patogenów.
Liczne badania kliniczne dowiodły, że zaburzenie budowy i funkcji bariery jelitowej prowadzi do zwiększenia jej przepuszczalności i może być przyczyną szeregu przewlekłych dolegliwości. Udowodniono, że zaburzenia przepuszczalności bariery jelitowej odgrywają kluczową rolę w patogenezie chorób przewodu pokarmowego, ale także układu nerwowego, immunologicznego oraz rozrodczego.
Probiotyki – wsparcie dla sportowców
Obecnie zainteresowanie naukowców skupia się w szczególności na poszukiwaniu strategii suplementacji, która mogłaby minimalizować negatywne skutki wyczerpującego wysiłku fizycznego. Szczególnym zainteresowaniem w świecie sportu cieszą się właśnie probiotyki, uznawane obecnie za jeden z podstawowych i niezbędnych suplementów sportowych. Probiotyki definiowane są jako żywe mikroorganizmy, które promują korzyści zdrowotne dla gospodarza. Przeprowadzone jak dotąd badania dostarczyły obiecujących dowodów, potwierdzających ich wpływ na łagodzenie i zapobieganie objawom ze strony układu oddechowego i przewodu pokarmowego wśród sportowców.
Wiele prac naukowych potwierdza, że niektóre suplementy probiotyczne mogą zmniejszać ryzyko chorób układu oddechowego i/lub ograniczać czas trwania i nasilenie objawów. Istnieją także doniesienia, że probiotyki mogą modulować stężenie cytokin w surowicy i utrzymywać odpowiednie stężenie białkowych cząsteczek układu odpornościowego (IgA) w ślinie. Badań na temat tego działania jest wiele i dotyczą one zarówno pojedynczych szczepów probiotycznych, jak i wieloszczepowych produktów probiotycznych.
Choć badań oceniających wpływ probiotyków na przepuszczalność jelit i endotoksemię jest niewiele, to te, które zostały przeprowadzone, wykazały obiecujący, pozytywny wpływ probiotyków na zmniejszenie stężenia zonuliny w kale i endotoksyny w osoczu, czyli parametrów pozwalających na ocenę m.in. szczelności jelit. Co ciekawe, w badaniach tych zastosowano suplementy probiotyczne wieloszczepowe, zawierające najczęściej gatunki L. acidophilus, B. bifidum i B. animalis subsp. lactis.
Uważa się również, że regularne przyjmowanie probiotyków przez dłuższy okres czasu jest zdecydowanie bardziej efektywne w zapobieganiu dolegliwości jelitowych, niż ich doraźne stosowanie.
Istnieje także wiele doniesień dotyczących wpływu bakterii probiotycznych na poprawę odporności u osób o zwiększonej aktywności fizycznej. Większość z nich sugeruje zmniejszenie zapadalności na infekcje po wprowadzeniu odpowiedniej suplementacji probiotycznej. Przeprowadzono także badania, które potwierdzają korzystny wpływ probiotyków na poszczególne elementy układu odpornościowego. Nic dziwnego – nasze jelita są miejscem, w którym gromadzi się około 75% komórek limfatycznych całego organizmu. To właśnie w jelicie komórki układu immunologicznego oddziałują i komunikują się z mikroorganizmami, które się w nim znajdują. W ten sposób bakterie jelitowe mogą modulować funkcjonowanie naszej odporności. Wyniki badań wskazują, że niektóre szczepy probiotyczne, a także preparaty wieloszczepowe, które wykazują wspólnie działanie synergistycznie, odgrywają rolę immunomodulacyjną i przyczyniają się do zmniejszenia częstotliwości infekcji dróg oddechowych i dolegliwości ze strony układu pokarmowego u osób narażonych na duży wysiłek.
Podsumowując, kluczowe kwestie dla zachowania dobrego stanu zdrowia osób aktywnych fizycznie obejmują odpowiednio dostosowane do możliwości obciążenia treningowe, prawidłowy, zbilansowany sposób żywienia i odpowiedzialną suplementację, obejmującą dobór odpowiedniego probiotyku wysokiej jakości i jego konsekwentne, regularne przyjmowanie.
Bibliografia:
- Clancy RL, Gleeson M, Cox A i in. Reversal in fatigued athletes of a defect in interferon gamma secretion after administration of Lactobacillus acidophilus. Br J Sports Med. 2006;40(4):351-4
- Cox AJ, Pyne DB, Saunders PU, Fricker PA. Oral administration of the probiotic Lactobacillus fermentum VRI-003 and mucosal immunity in endurance athletes. Br J Sports Med 2010;44:222–6
- Gill SK, Allerton DM, Ansley-Robson P i in. Does short-term high dose probiotic supplementation containing lactobacillus casei attenuate exertional-heat stress induced endotoxaemia and cytokinaemia Int J Sport Nutr Exerc Metab 2016;26(3):268-75
- Gleeson M, Bishop NC, Oliveira M i in. Daily probiotic’s (Lactobacillus casei Shirota) reduction of infection incidence in athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab 2011;21(1):55-64
- Gleeson M. Immune function in sport and exercise. J Appl Physiol 2007;103:693-9
- Górska S, Jarzab A, Gamian A. Probiotic bacteria in the human gastrointestinal tract as a factor stimulating the immune system. Postepy Hig Med Dosw. 2009;63:653–667
- Haywood BA, Black KE, Baker D i in. Probiotic supplementation reduces the duration and incidence of infections but not severity in elite rugby union players. J Sci Med Sport. 2014;17(4):356–360
- Jespersen L, Tarnow I, Eskesen D i in. Effect of Lactobacillus paracasei subsp. paracasei, L. casei 431 on immune response to influenza vaccination and upper respiratory tract infections in healthy adult volunteers: a randomized, double-blind, placebo-controlled, parallel-group study. Am J Clin Nutr. 2015;101(6):1188–96
- Kekkonen RA, Vasankari TJ, Vuorimaa T i in. The effect of probiotics on respiratory infections and gastrointestinal symptoms during training in marathon runners. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2007;17(4):352–363
- Kozłowski S., Nazar K. Wprowadzenie do fizjologii klinicznej Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1995
- Lamprecht M, Frauwallner A. Exercise, intestinal barrier dysfunction and probiotic supplementation. Med Sport Sci 2012;59:47-56
- Pugh JN, Fearn R, Morton JP i in. Gastrointestinal symptoms in elite athletes: time to recognise the problem? Br J Sports Med 2018 Apr;52(8):487-8
- Pyne DB, West NP, Cox AJ i in. Probiotics supplementation for athletes – clinical and physiological effects. Eur J Sport Sci 2015;15(1):63-72
- Roberts JD, Suckling CA, Peedle GY i in. An exploratory investigation of endotoxin levels in novice long distance triathletes, and the effects of a multistrain probiotic/prebiotic, antioxidant intervention. Nutrients 2016;8(11). pii: E733
- Shing CM, Peake JM, Lim CL i in. Effects of probiotics supplementation on gastrointestinal permeability, inflammation and exercise performance in the heat. Eur J Appl Physiol 2014;114(1):93-103
- Strasser B, Geiger D, Schauer M i in. Probiotic supplements beneficially affect tryptophan-kynurenine metabolism and reduce the incidence of upper respiratory tract infections in trained athletes: a randomized, double-blinded, placebocontrolled trial. Nutrients 2016;8(11). pii: E752
- Walsh NP, Gleeson M, Shephard RJ i in. Position statement. Part one: Immune function and exercise. Exerc Immunol Rev 2011;17:6-63
- West NP, Horn PL, Pyne DB i in. Probiotic supplementation for respiratory and gastrointestinal illness symptoms in healthy physically active individuals. Clin Nutr. 2014;33(4):581–587
- West NP, Pyne DB, Cripps AW i in. Lactobacillus fermentum (PCC®) supplementation and gastrointestinal and respiratory-tract illness symptoms: a randomized control trial in athletes. Nutr J 2011;10:30
- West NP, Pyne DB, Peake JM i in. Probiotics, immunity and exercise: a review. Exerc Immunol Rev 2009;15:107-26
